Özgürlük Heykeli ve Tarihi
Adeta Amerika’nın bir simgesi haline gelmiş Özgürlük Heykeli (Statue of Liberty) ya da diğer adıyla “Dünyayı Aydınlatan Özgürlük”, New York’ta bulunmaktadır. Liberty adası üzerinde 1886 yılında inşa edilmiştir. Liberty kelimesi özgürlük anlamına gelir. Bu heykel, Dünyanın en bilinen anıtsal heykellerinden biridir ve aynı zamanda gözlem kulesi olarak da kullanılmaktadır. Konum olarak Kuzey Amerika’da yer almaktadır.
Dünyaca ünlü heykel ABD’de yer alıyor olsa da eseri yaratan sanatçılar Amerikalı değildir. Amerika Birleşik Devletleri’nin kuruluşunun 100. yılına ithafen Fransa tarafından ABD’ye hediye edilmiştir. İnşası 1884-1886 yılları süresince 2 yılda tamamlanmıştır. Dışarıdan bakılınca pek çok kişinin tahmin edemeyeceği bir madde olan bakırdan yapılmıştır. Amerika’nın en ünlü ve en kalabalık şehirlerinden biri olan New York’un Manhattan bölgesinde bulunmaktadır.
Özgürlük Heykeli bünyesinde pek çok anlam barındırır. Zekice düşünülmüş ve planlı bir şekilde yapılmıştır. Heykelin sağ elinde bir meşale vardır ve bu meşaleyi dünyayı aydınlatmak istercesine olabildiğince yukarıda tutmaktadır. Meşale heykelin en uç noktası ve en yüksekte bulunan kısmıdır. Heykelin sol elinde ise bir hitabe vardır. Bu hitabenin üzerinde 4 Temmuz 1777 tarihi yani Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi’nin tarihi yazmaktadır. Özgürlük Heykeli’nin başına giydirilmiş olan taçta yedi tane sivri uç vardır. 7 tane sivri uç kavramsal bir anlama sahiptir. Yedi sivri uç, yedi kıtayı, yedi denizi ve güneşi simgelemektedir. Böylece tüm dünyayı ve dünyadaki özgürlüğü temsil ettiğini açıkça görebiliriz.
Özgürlük Heykeli’nin Yaratıcıları
Özgürlük Heykeli’nin yaratıcısı Fransız heykeltıraş Frédéric Auguste Bartholdi’dir. Frédéric Bartholdi’nin ilham kaynağı olan kişi ise Édouard René de Laboulaye’dir. İlham kaynağı olarak görülen Laboulaye, o dönemin Fransız Kölelikle Mücadele Derneği’nin Başkanı, buna ek olarak önde gelen ve tanınan siyasi düşünürlerden biridir. Kendisi, bu bağımsızlık adına bir anıt yapılması durumunda iki ülkenin beraber hareket etmesi gerektiğini düşünüp dile getirmiştir. Özgürlük ve demokrasi savunucusu olarak kimliğini yansıtan Laboulaye, köleliğin kaldırılması ve Amerika’nın bağımsızlığının ilanıyla ABD’ye bir hediye yapılarak verilmesini önermiştir. Bu öneri Bartholdi’nin ilham kaynağı olmuştur.
Bartholdi ve Laboulaye, Amerika’nın bağımsızlığını ilan ederek özgür bir ülke haline gelmesi konusunu en iyi nasıl yansıtacaklarını detaylı bir şekilde düşünmüş, son olarak bugünkü halini alan Özgürlük Heykeli’ni tasarlamışlardır. Heykelin metal iskeleti ise Gustave Eiffel tasarımıyla yapılmıştır. Tasarımların ilk aşamaları bugünkü gördüğümüz ve bildiğimiz Özgürlük Heykeli’ne kıyasla bariz farklılıklar içermektedir. İlk modellerinin hepsi benzer kavramlar etrafında şekillenen Bartholdi sonrasında figürü sade bir siluetle tasarlamış ve güçlü, cesur, net bir tasarım ortaya koymuştur. Ayrıntıları fazlalaştırıp zenginleştirmeye çalışırken işin orantısının bozulduğunu ifade etmiş, bu düşüncesine yönelik olarak ince detaylara girmemiştir. Modellerin bir karaktere sahip olması gerektiğini söylemiş, sanatçının bilgisini kullanarak heykele yansıtması gerektiğini belirtmiştir.
Özgürlük Heykeli aslında Romalılara ait Özgürlük Tanrıçası olan Libertas’ın bir modelidir. Köleliğin kaldırılmasını her zaman anmak adına heykelin ayaklarının altında kırık bir zincir ve pranga yatmaktadır. Yapım aşamasında Özgürlük Heykeli’ne Isabella Eugenie Boyer tarafından modellik edilmiştir. Modellik eden bu isim, bir dikiş makinesi markası olan Singer dikiş makinelerinin kurucusu Isaac Singer’in eşidir. Bartholdi süreç içerisinde tasarımda birçok değişiklik yapmıştır. İlk düşüncesinde Liberty tarafından kırık bir zincir tutulmasını planlasa da toplumda bölücü bir etki yaratabileceğini düşündüğü için sonrasında bu fikrinden vazgeçmiştir.
Özgürlük Heykeli’nin Yapımı
Özgürlük Heykeli 1884 yılında Fransa’da yapılmaya başlanmış ve orada tamamlanmıştır. Heykeli bir bütün halinde New York’a ulaştırmak mümkün olmadığı için tamamlanmasından bir yıl sonra 1885’te, 350 parçaya bölünmüştür. 350 parça 214 sandığın içerisine yerleştirilip New York limanına ulaştırılmıştır. 4 ay içerisinde bu parçalar kaidenin üzerinde yeniden bir araya getirilmiştir. 28 Ekim 1886 tarihinde binlerce kişinin önünde açılışı gerçekleştirilmiştir. 1901 yılına kadar ABD Deniz Feneri Kurulu tarafından idare edilen Özgürlük Anıtı yani Heykeli sonrasında ABD Savaş Bakanlığı’nın kontrolüne bırakılmıştır. 1933 yılından beri de Ulusal Park Servisi sorumluluğundadır ve ulusal bir değer olarak korunmaya devam etmektedir.
Dünyada görebileceğiniz en yüksek heykellerden biri Özgürlük Heykeli’dir. Heykelin yüksekliği 46 metredir. İşin içine heykelin kaidesini de katacak olursak bu yükseklik 93 metreye varmaktadır. Heykelin en uç noktasında bulunan meşaleye kadar varmak mümkündür. Özgürlük Heykeli’ni ziyaret edenler, heykelin içinde bulunan 168 basamaklı merdivenden en uç noktaya kadar çıkabilirler. Sadece heykelin sağ kolunun yani meşale tutan kolunun yüksekliği 13 metredir. Heykelin sağ kolunun yüksekliği bile tek başına birçok heykelden daha fazla yüksekliğe sahiptir. Meşalenin etrafındaki üstü kapalı, dar ve uzun geçitte 15 kişi bir arada dolaşabilmektedir. Yalnızca heykelin başının genişliği 2 metre, yüksekliği ise baş kısmına tacı da dâhil edince 5 metredir. New York şehrinde yaşayanlar bu devasa heykeli birçok uzak noktadan dahi görebilirler.
Özgürlük Heykeli’ne Ziyaret
Ziyaretlere açık olan Özgürlük Heykeli, her yıl milyonlarca kişi tarafından ziyaret edilmektedir. Çeşitli protestolar, hükümet kesintileri, politik olaylar, salgınlar sebebiyle zaman zaman kapatılmak zorunda kalınmış olsa da sonrasında yeniden açılmıştır. En son yaşadığımız COVID-19 salgını sebebiyle Özgürlük Heykeli’ne 16 Mart 2020’den 20 Temmuz 2020’ye kadar ziyaretler durdurulmuştur. 20 Temmuz 2020 itibariyle sınırlandırılmış bir şekilde ziyaret sağlanmasına izin verilmiştir. Amerika’ya gittiğinizde dilerseniz siz de gidip görebilir, turistlerin gözde merkezi olan bu adayı ve heykeli ziyaret edebilirsiniz.
ABD’nin simgesi haline gelen bu anıt ve heykeli ziyaret etmek için herhangi bir ücret ödemenize gerek yoktur. Fakat buraya gitmek için adaya bir feribotla ulaşım sağlanmaktadır ve ulaşım ücretlidir. Eskiden ziyarete gittiğiniz zaman Özgürlük Heykeli’nde bulunan merdivenleri kullanarak meşaleye çıkabiliyor ve New York’un etkileyici liman manzarasını seyredebiliyordunuz fakat 1916 yılından itibaren meşalede yer alan balkona halkın giriş yapması yasaklandığı için artık buraya çıkmak mümkün değildir.
Heykelin kaidesine girmek istiyorsanız ücretsiz olarak bir bilet almanız gerekmektedir. Bu sayede bu alanı gezebilirsiniz. Taca ulaşmak için heykeldeki merdivenleri çıkmak isterseniz en erken bir yıl öncesinden rezerve edebileceğiniz özel biletler sunulmaktadır. Saatte on kişilik üç grup olacak şekilde, günde en fazla 240 kişinin merdivenleri kullanarak bu bölümü gezmesine izin verilir. İlaç ve fotoğraf kameralarınız dışında bir eşya ile bu alana çıkamazsınız, eşyalarınızı kilitli dolaplara teslim etmek zorundasınız.
Özgürlük Heykeli Restorasyonu
1982 yılında heykel detaylı olarak incelendiğinde, heykelin sağ kolunun yapıya uygun olmayan şekilde takıldığı fark edilmiştir. Olumsuz hava koşullarına bağlı olarak gittikçe daha fazla sallanmaya başlayan heykelin sağ koluna ek olarak yapının dış plakaları zaman içerisinde aşınarak yıpranmıştı. Heykelin ciddi bir yenilemeye ihtiyacı olduğuna karar verilerek dönemin Amerikan Başkanı Ronald Reagan, yenileme için gereken fonların toplanması amacıyla Amerika’nın büyük otomobil üreticilerinden Chrysler Corporation’un Başkanı Lee Iacocca tarafından Özgürlük Anıtı – Ellis Adası Yüzüncü Yıl Komisyonu kurulup yönetileceğini halka bildirmiştir.
Bu komisyon Özgürlük Heykelinin ve Ellis Adası’nın yenilenmesi için 350 milyon dolardan daha fazla bağış toplamıştır. 1983 tarihinde yapılan her satın alım işleminde ödemenin 1 centinin heykelin yenilenmesine katkıda bulunacağını söyleyen American Express ile Özgürlük Heykeli amaca yönelik pazarlama kapsamında yapılan kampanyalara ön ayak olan ilklerdendir. Bu sayede 1.7 milyon dolarlık bağış toplanmıştır.
1984 yılında yenilemeye bağlı olarak Özgürlük Heykeli ziyaretlere ve halka kapatıldı. Bakır kaplamada bulunan delikler bakır eklenerek tamir edildi. 1916 yılındaki kontrollerden beri su sızdırdığı tespit edilmiş olan meşale, Bartholdi’nin meşalesinin birebir kopyasıyla değiştirildi. Heykelin kolunun ve omzunun da değiştirilmesi gündeme geldiyse de Ulusal Park Servisi bunun yerine tamir edilmesinde ısrarcı oldu.
1986’da orijinal meşalenin yerini, alevi 24 ayarla kaplanmış olan meşale aldı. Günümüzde güneş ışınlarını yansıtmakta olan meşale, geceleri ışıldaklarla aydınlatılmaktadır. Aydınlatma kaidenin ve heykelin belirli bölümlerine ışıklar gönderecek şekilde düzenlendi. Engelli bireylerin de kaidenin gözlem bölümüne erişebilmesi için modern bir asansör kuruldu. Buna ek olarak Özgürlük Heykeli’nin omuz hizasına kadar ulaşılabilecek yükseklikte acil durum asansörü de kuruldu. Açılış ve yüzüncü yıl nedeniyle 3-6 Temmuz 1986 Özgürlük Hafta Sonu adını almıştır. Yapılan açılışta Başkan Reagan şu cümleyi dile getirdi: “Biz özgürlük alevinin koruyucularıyız, dünyanın onu görmesi için yüksekte tutuyoruz.”
Küçük Modelleri
Özgürlük Heykeli’nin dünyanın çeşitli yerlerinde de (Güney Dakota, Nevada, Pekin gibi) benzer, küçük modelleri bulunmaktadır. Heykelin daha küçük boyutlardaki bir kopyası da Paris’te yer almaktadır. Paris’te bulunan heykel ise Atlas Okyanusu’na bakacak şekilde konumlandırılmıştır. Birçok farklı yerde benzerleri ve kopyaları yer alan Özgürlük Heykeli’nin dünya için de anlamının büyük olduğunu buradan anlamak mümkündür. Günümüzde Özgürlük Heykeli UNESCO’nun Dünya Kültür Mirası Listesi’nde yer almaktadır. Bu listeye 1884 yılında dâhil edilmiştir.
Mimarisiyle, tasarımıyla ve simgelediği detaylarla birçok anlam barındıran Özgürlük Heykeli; yazımızın başında da belirttiğimiz gibi Amerika Birleşik Devletleri’nin bağımsızlığının sembolü kabul edilir. Sadece ABD ile sınırlı kalmayarak dünyanın birçok yerinde de özgürlük ruhunu canlı tutmayı sağlar. Umuyoruz ki dünyadaki en gösterişli heykellerden olan Özgürlük Heykeli’ni bir gün ziyaret etme şansı bulur, size verdiğimiz bilgilerle çevrenizi de aydınlatırsınız.
Amerika’da seyahat edilecek yerler konusunda daha detaylı bilgi edinmek için buraya tıklayınız.