Büyük Kanyon ve Bilinmeyen Tarihi
Büyük Kanyon, Amerika Birleşik Devletleri’nin Arizona eyaletindeki Colorado Nehri tarafından binlerce yıl boyunca oyulmuş dik eğimli bir kanyondur. Kanyon 446 km uzunluğunda, 29 km genişliğindedir. Ve yaklaşık 2 bin metre derinliğe sahiptir. İçerisinde Büyük Kanyon Ulusal Parkı, Kaibab Ulusal Ormanı, Büyük Kanyon-Parashant Ulusal Anıtı, Hualapai Kızılderili Koruma Alanı, Havasupai Hint Koruma Alanı gibi önemli alanları bulundurmaktadır.
Başkan T. Roosevelt, Büyük Kanyon bölgesinin korunmasının önemli bir fikir öncüsüydü. Boş zamanlarında avlanmak, manzaranın tadını çıkarmak ve ailesiyle vakit geçirmek için sık sık bu bölgeyi ziyaret ediyordu. Colorado Platosu yükselirken Colorado Nehri ve akarsular kayaları birçok farklı şekilde aşındırdı ve yıprattı. Bu sayede Dünya’nın yaklaşık iki milyar yıllık jeolojik tarihi açığa çıktı. Kanyonun aşınma tarihinin bazı yönleri jeologlar tarafından tartışılırken, son zamanlarda yapılan birkaç çalışma, Colorado Nehri’nin yaklaşık 5 ila 6 milyon yıl önce bölgenin bugüne benzer halini oluşturduğu hipotezini desteklemektedir.
O zamandan beri, Colorado Nehri, suyun aşağı doğru akışına yardım etti ve uçurumların derinleşmesini sağladı. Binlerce yıldır bölge, kanyon ve birçok mağara içinde yerleşimler inşa eden Yerli Amerikalılar tarafından sürekli olarak yurt edinilmiştir. Pueblo halkı, Büyük Kanyon’u kutsal bir yer olarak kabul etti ve ona hac ziyaretleri dahi yaptı. Büyük Kanyon’u gördüğü bilinen ilk Avrupalı, 1540‘ta gelen İspanya’dan García López de Cárdenas‘tı.
Kanyonun Coğrafyası
Büyük Kanyon, Colorado Platosu’nda yükselen Proterozoik ve Paleozoik tabakaları ortaya çıkaran bir nehir vadisidir. Bununla birlikte Colorado Platosu eyaletinin altı farklı fizyografik bölümünden biridir. Dünyanın en derin kanyonu olmasa da (Nepal’de bulunan Kali Gandaki adındaki geçit daha derindir), Büyük Kanyon görsel olarak büyüleyici boyutu, karmaşık ve renkli manzarasıyla insanları kendine hayran bırakmaktadır. Jeolojik olarak iyi korunmuş ve kanyonun duvarlarında açığa çıkmış antik kayalar da oldukça önemlidir. Bu kaya katmanları, Kuzey Amerika kıtasının erken jeolojik tarihini apaçık bir şekilde gözler önüne serer.
Dağ oluşumuyla ilişkili yer hareketleriyle yükselen büyük toprak kitleleri binlerce metre yukarıya taşındı ve Colorado Platosu‘nu yarattı. Bölgenin yüksek rakıma sahip olması Colorado Nehri alanında daha fazla yağışa neden olsa da Büyük Kanyon bölgesini yarı kurak bir coğrafya olmaktan kurtaramamıştır. Colorado Platosu’nun yükseltileri oldukça düzensizdir ve bölge yer yer daha yüksek, yer yer ise daha alçaktır. Büyük Kanyon’un ikiye böldüğü Kaibab Platosu, kuzey kısmında güneydekinden 300 m daha yüksektir. North Rim bölgesinden gelen su akışının neredeyse tamamı Büyük Kanyon’a doğru akarken, Güney Rim bölgesinden gelen su akışı eğim nedeniyle kanyondan uzağa akar.
Sonuç olarak kuzey tarafında daha derin ve daha uzun nehirler ve kanyonlar, güney tarafında ise daha kısa ve daha dik yan kanyonlar bulunmaktadır. Kuzey kısmındaki sıcaklıklar, yaklaşık 2500 metre yüksekliğe sahip olması nedeniyle genellikle güney kısmından daha düşüktür. Yaz aylarında her iki kutupda da şiddetli yağışlar görülmektedir. Kanyona giden ana yoldan North Rim bölgesine erişim de yolların kapanması nedeniyle kış mevsiminde oldukça sınırlıdır.
Büyük Kanyon’u helikopterle kuşbakışı izlemek için buraya tıklayarak videoyu izleyebilirsiniz.
Büyük Kanyon Tarihi
Bölgede yaşayan yerlilerden bahsetmek kanyonun tarihini anlamak için oldukça önemlidir. Ancestral Puebloans, Amerika Birleşik Devletleri’nin günümüz Four Corners bölgesinde yaşayan bir Kızılderili grubuydu. Büyük Kanyon bölgesinde yaşadığı bilinen ilk insanlar bu gruptur. Puebloan halkları tarafından tercih edilmese de, arkeolojide genellikle Anasazi olarak anılırlar. “Anasazi” kelimesi, “Eskiler” veya “Kadim Düşman” demektir. Arkeologlar, günümüzde dahi bu farklı kültürün ne zaman ortaya çıktığını tartışıyorlar. Güncel sınıflandırmalar tarafından tanımlanan terminolojiye göre ortaya çıkışlarının MÖ 1100’e dayandığı düşünülüyor.
En eski keşif ve kazılardan elde edilen verilere göre, antropologlar Ancestral Puebloansların modern Pueblo halklarının ataları olduğunu düşünmekteler. Ancestral Puebloans’a ek olarak, Büyük Kanyon bölgesinde farklı gruplar da var oldu. Cohoninalar, Büyük Kanyon’un batısında, MS 550 ile 1200 yılları arasında bulunmuştur. Cohonina, bugün bölgede yaşayan Yuman, Havasupai ve Hualapai halklarının atalarıydı. Sinagua, Büyük Kanyon’un güneydoğusunda, Colorado ve Tuz Nehri arasında, M.S. 490 ila 1450 arasında yaşamış bir gruptu.
Avrupalıların 16. yüzyılda coğrafyaya gelişine kadar, bölgede birçok yeni kültür ve grup var olmuştur. Hualapai grubu, Büyük Kanyon’un çamlarla kaplı güney tarafı boyunca 100 kilometreden büyük bir alanda bulunmaktaydı. Havasupai kabilesi, 13. yüzyılın başlarından beri Delaware büyüklüğünde bir alanı işgal eden Katarakt Kanyonu yakınlarındaki alanda hüküm sürmekteydi.
1540 yılının eylülünde, Francisco Coronado‘nun tarihi arama emriyle birlikte rehberler ve İspanyol askerlerinden oluşan bir grup Büyük Kanyon’un güney kenarına gitti. Bir grup asker su tedariğinde yaşanan sıkıntı ve bölgenin sıcaklığı nedeniyle geri dönmek zorunda kalsalar da kanyonun 1/3’lük kısmına kadar ilerleyerek keşif yapabilmişlerdi. Keşif grubu raporlarında, kanyondaki bazı kayaların Sevilla’nın en büyük yapılarından dahi kat kat büyük olduğunu belirtmişti. Yapılan bu keşif sırasında rehberlerin, keşif grubunu bilerek kanyonun önemli yerlerine götürmediği ve bu sayede kritik yerlerin keşfedilmediği günümüzde dahi oldukça savunulan bir tezdir.
Bölgenin Hava Koşulları
Büyük Kanyon’da hava durumu yüksekliğe göre bölgesel olarak değişir. Ormanlık alanlar kışın kar yağışı alacak kadar yüksektir. Ancak Colorado Nehri boyunca, sıcaklıklar Arizona’daki diğer düşük rakımlı çöl yerlerinde bulunanlara benzerdir. Büyük Kanyon bölgesindeki hava genellikle kuru ve nemsizdir, ancak kışın ve yazın mevsimsel değişimler sırasında yılda iki kez önemli miktarda yağış alır. Colorado Nehri boyunca kanyonun diplerinde bulunan Phantom Ranch sadece 20 cm yağmur alır ve kar yağışı görmez. Sıcaklıklar yıl boyunca extrem miktarda değişir.
Bölgeye gelen turist ziyaretçiler genellikle aşırı hava koşulları karşısında şaşkına dönerler. Ve kanyonun yüksek irtifasıyla birlikte dehidrasyon, güneş yanığı ve hipotermi gibi hoş olmayan yan etkilerle karşılaşabilirler. Bu nedenle Büyük Kanyon ziyaret edildiğinde oldukça dikkatli olunmalıdır. Hava koşulları, yürüyüş ve kanyon keşfini büyük ölçüde etkileyebilir ve ziyaretçiler; aşırı sıcaklıklara, kar fırtınalarına ve yaz sonu musonlarına maruz kalmanın yol açtığı tehlikeler nedeniyle doğru önlemler almalıdır. Parktaki hava durumu bilgilendirmeleri sadece genel geçer tahminlerden oluşur ve bu nedenle kanyonun gezilmesi sırasında mutlaka temkinli olunmalıdır. Bu konuda yalnızca resmi kurumlardan bilgi alınmalıdır.
Büyük Kanyon Bitki Örtüsü
Büyük Kanyon Ulusal Parkı‘nda bilinen 1700 üzerinde bitki türü, yaklaşık 170 mantar türü, 200’e yakın liken türü bulunmaktadır. Bu bitki ve doğa çeşitliliği büyük ölçüde Colorado Nehri’nden North Rim’deki en yüksek noktaya kadar olan yükseklik değişikliklerinden kaynaklanmaktadır. Büyük Kanyon bir düzine endemik bitkiye sahipken florasının sadece yüzde onu egzotik bitkilerden oluşmaktadır. Burada bulunan 63 bitkiye ABD Yaban Hayatı Kurumu tarafından özel statü dahi verilmiştir.
Mojave Çölü, kanyonun batı kısımlarına yönelik oldukça büyük etkiler oluşturmaktadır. Sonoran Çölü bitki örtüsü doğu kısımlarını kaplar ve her iki kenarda da çam ormanları bulunur. Kanyon duvarlarında yetişen doğal örtü, Büyük Kanyon’da bulunan tüm bitki türlerinin %10’undan fazlasına ev sahipliği yapmaktadır.
Kanyonun kendi yapısı, uzunluğu boyunca uygun habitat ortamı sağlayarak doğu ve batı arasında bir bağlantı görevi görmektedir. Bölge ayrıca sincapların farklı genetik türleri için koşullar açısından engel oluşturmaktadır. Bölgedeki eğim – engebe ve coğrafi koşulların yarattığı iklim farklılıkları, bitki ve doğal yaşam açısından değişik nitelikteki yaşam organizmalarının yaşamını sürdürmesine uygun bir ortam oluşturur. Büyük Kanyon’daki bütün bu doğal güzellikler, bu coğrafyaya eşsiz güzellikler katmaktadır. Eğer Amerika’da iseniz veya bir gün ziyaret ederseniz bu doğal güzellikleri mutlaka görmenizi öneriyoruz.
Bu tarz konularda daha fazla bilgi edinmek için buraya tıklayıp yazılarımıza göz atabilirsiniz.